ليمو گيفت

اين نوع نقش از اواخر دوره تيموري و در تمام دوران صفوي مورد استفاده بافندگان بوده است و از آنجا كه در دوره تيموريان و در هرات رواج يافت بدان هراتي گويند. فرش كاشان طرح ماهي  هر چند ريشه لغوي واژه ماهي درهم و اينكه چگونه در نقش فرش رايج گرديده است مشخص نيست. بافت ماهي درهم در اكثر نقاط ايران كاربرد داشته و تفاوت بارز نقش آن از شرق به غرب ايران مشهود است. به گونه اي كه اندازه ماهي هاي نقش در شرق(به ويژه اطراف قاين، تربت جام و تربت حيدريه) بزرگتر از غرب و مركز ايران (نظير كردستان) است. نمونه منحصر به فردي از آن نيز در اطراف اراك به صورت مرغ وماهي (يعني دو مرغ به جاي ماهي يا همراه با آنها در حركات به دور يه حوض) بافته مي شده كه امروزه به فراموشي سپرده شده است.
تنها كاربرد اين نقش اسطوره اي بر فرش نبوده و در ضرب سكه، نقش برجسته، نگارگري، معماري و حتي بر تاج تيگران(يكي از شاهان ارمنستان)، نقش فوق ديده مي شود.بنياد و اصل آن دو يا چهار برگ خميده است كه گل بزرگي را در بر گرفته اند. از گل وسط كه همان گل نيلوفر آبي يا شاه عباسي تعبير مي شود.چنين گفته شده كه برگ ها در ابتدا ماهي بوده اند كه در دوران اسلامي به برگ مبدل شده و گل ميان نيز احتمال مي رود چهره انساني بوده كه آن هم به گلي گرد تغيير شكل يافته است.
علاوه بر آنكه نقش هاي هراتي و ماهي درهم گونه هاي بسياري دارد استفاده از آن در ايران جغرافيايي قديم از شمال قفقاز، سمرقند، بخارا، خوارزم، آذربايجان و ارمنستان امروزي تا كنار درياي عمان و بندرگناوه ايران رايج بوده است.
در كل نه تنها اين نقش بلكه افسانه نقش بوته، سرو، شكارگاه يا بسياري از ريز نقش هاي به كار رفته درمتن و حاشيه بعضي نقوش فرش نظير گرفت و گير دلالت به واسطه جاويدان آيين ميترا در ايران دارد. مهر يا ميترا خداي مهمي درتاريخ بسياري ازكشورهاي مختلف در ادوار گوناگون بوده است. پرستش او در غرب تا انگلستان و شرق تا هند گسترش داشته است. مهر كه در ابتدا درهزاران سال پيش مورد پرستش مردم بود اينك نيز مورد احترام زرتشتيان است. او خداي پيمان است و پيمان ها و نظم و راستي را نگهباني مي كند حتي پيمان ميان دو كشور، او با پيمان شكنان يا مهردروجان دشمني سرسخت دارد ولي نسبت به وفادارن خود مهربان ترين خداست. در مهر يشت كه سرود مخصوص اوست توصيف زيبايي از او مي شود.
او پيش از خورشيد ظاهر مي شود و همراهي او با خورشيد باعث شده كه بعدها مهر به معني خورشيدبيايد همچنين در ايران تصوير پردازي اساطير از مهر تنها به اين منظور به كار گرفته است تا شخصيت خداي عهد و پيمان را نمايان سازد. ايرانيان ايران را سرزمين پيمان به شمار مي آورند و جنگجويان ايراني پيش از رفتن به جنگ با كشورهاي ضد مهر، سوار بر اسبشان، به درگاه مهر دعا مي كردند و به خورشيد و مهر و آتش مقدس جاويدان نماز مي گذاردند مهر نقش بسيار مهمي در آيين هاي ديني و زرتشتي ايرانيان داشته است. بازمانده اي از اين آيين ها،جشن مهرگان است كه در روز مهر مصادف با شانزدهمين روز مهر ماه برگزار مي شده است.درگاه شماري ايرانيان باستان، قرينه نوروز است و اهميتي هم پاي آن دارد.
ناميدن شانزدهمين روز ماه به نام مهر تعبيري براي نظارت نيمه دوم ماه توسط مهر است.حتي درسنت ها، آيين هاي شب چله (يلدا) را با آيين هاي مربوط به مهر ارتباط مي دهند. نكته حائز اهميت اين است كه مهر ايران فقط يك نقش برجسته و متن هاي بسياري دارد ولي مهر پرستي رومي تقريبا هيچ متني ندارد بلكه صدها نقش برجسته از آن موجود است. بنابر نقش برجسته هاي بدست آمده در كشورهاي غربي، مهر به صورت كودك يا جواني از صخره زاده مي شود. با دشنه اي كه روزي گاو نر را با آن مي كشد و با مشعل آتشي كه نماد نوري است كه با او به جهان مي آيد. در همين حال افسانه ديگري تولد مهر را از دوشيزه باكره اي مي داند كه در آب درياچه هامون با بر مي دارد. مرواريد و دلفين يا ماهي از نمادها و نقوش مهر هستند.
همچنين نيلوفر آبي نيز از نمادهاي مشهور مهر است كه بر سطح آب مي رويد كه در آن صورت مهر از مادر مهر زاده مي شود، چرا كه مادر مهر از تخمه اي كه در آب است آبستن مي شود و ميترا را مي زايد. نيلوفر از سوئي با آب و از ديگر سو با خورشيد در ارتباط است.ارزش و قيمت گل نيلوفر در اسطوره آيين ميترا جاي بسي تأمل و تفكر دارد. گل نيلوفر خود راز و رمزهاي بسيار زيبا و معماگونه اي داردكه موريس مترلينگ در كتاب هوش گل ها بدان اشارات قابل ملاحظه اي مي كند. همين گل است كه با نقش هائي به اسامي متفاوت، فرش ايراني را آذين مي بندد. چه باعث شده تا در ميان انبوه گل هاي زيباي عالم، نيلوفر آبي در اسطوره قديم آيين ميتراي ايراني جاي داشته باشد؟ در آيين ميترا براي عبادت غارهاي طبيعي مورد استفاده قرار مي گرفته است به صورتي كه غار نزديك آب روان و يا چشمه باشد.